Taksitli İşlemlerde Maliyet Neden Değişir?

E-ticaret yöneticileri ve işletme sahipleri için ciro artarken kârlılığın erimemesi en kritik konudur. Taksitli satışlar müşteri için cazip olsa da, arka planda işletmeniz için karmaşık bir maliyet yapısı barındırır. 
Bu yazıda, bir işlemin niteliğinin (taksit sayısı, kart türü, valör süresi) taksitli pos komisyon oranlarını nasıl değiştirdiğini ve bu maliyeti yönetmek için bilmeniz gerekenleri şeffaf bir dille inceleyeceğiz.

Mikro Sözlük:

• MDR (Merchant Discount Rate): Üye işyerinin bankaya ödediği temel komisyon oranıdır.
• Valör: Satış yapıldıktan sonra paranın hesabınıza geçmesi için beklenen süredir.
• Fonlama Maliyeti: Bankanın parayı size erken ödemek için katlandığı faiz/kaynak maliyetidir.
• Risk Primi: İşlemin iptal, iade veya dolandırıcılık riskine karşı eklenen güvenlik marjıdır.

Taksitli Satışlarda Maliyetin Temel Nedeni

Maliyetin temel sebebi, paranın bugün ödenip tahsilatın zamana yayılmasıdır.

• Banka/Kurum parayı size peşin öder (veya kısa vadede).
• Müşteriden tahsilatı ise aylar içinde parça parça yapar.
• Aradaki sürede oluşan enflasyon ve kaynak maliyeti komisyona yansır.

Finansal piyasalarda paranın bir zaman değeri vardır. Siz ürünü sattığınızda parayı hemen kullanmak istersiniz. Ancak ödeme kuruluşu bu parayı müşteriden 6 ayda, hatta 12 ayda tahsil edecektir. Aradaki bu “finansman” hizmeti, komisyon oranlarının ana belirleyicisidir.

Yasal Bilgilendirme: Aşağıda yer alan oranlar ve hesaplamalar, piyasa mantığını kavramanız için temsili senaryolar üzerinden kurgulanmıştır. Gerçek komisyon oranları; firmanızın ciro hacmi, sektör riski ve çalışılan finans kuruluşunun güncel politikalarına göre değişiklik gösterir.

Komisyon Oranlarını Belirleyen 3 Kritik Faktör

Komisyon oranı tek bir sayı değil; bankalar arası takas maliyetleri (MDR), risk primi ve operasyonel giderlerin toplamıdır.

Temel Sebepler:

• Takas Komisyonu: Merkez Bankası ve kart şemalarının (Visa/Mastercard) belirlediği taban maliyettir.
• Risk Primi: Sektörünüzün iade (chargeback) riski ve işlem hacmi oranı değiştirir.
• Operasyonel Gider: Güvenlik (PCI-DSS), yazılım ve 7/24 destek maliyetleridir.

Çoğu işletme sadece “son oranı” görür. Ancak bu oran, TCMB politika faizleri ve bankaların kaynak maliyetleriyle şekillenir. Tüm bu süreçleri tek bir entegrasyonla çözmek ve maliyetleri optimize etmek için online ödeme alma altyapısı sunan çözümler, bu gider kalemlerini tek bir çatı altında toplamanızı ve sürpriz maliyetlerden korunmanızı sağlar.

Taksit Sayısı Arttıkça Komisyon Neden Yükselir?

Taksit vadesi uzadıkça bankanın parayı fonlama süresi artar. Bu da paranın maliyetini (faiz ve fırsat maliyeti) yükselterek pos komisyon oranını yukarı çeker.

Banka size 10.000 TL’yi “Ertesi Gün” ödediğinde, kasasından nakit çıkışı olur. Ancak müşteri bu parayı bankaya 12 ayda ödeyecektir. Banka, o 10.000 TL’yi size vermek yerine faize koysaydı kazanacağı parayı (fırsat maliyeti), komisyon oranı üzerinden size yansıtır. Bu yüzden Tek Çekim komisyonu %2 bandındayken, 12 Taksit %10’ların üzerine çıkabilir.

Bunun Temel Sebepleri:

1. Enflasyonist Etki: Bugünün 100 TL’si ile 12 ay sonranın 100 TL’si aynı alım gücüne sahip değildir. Ödeme kuruluşu bu farkı maliyete yansıtır.
2. Nakit Akışı Yönetimi: Banka size ödeme yaparak aslında kısa vadeli bir ticari kredi kullandırmış olur.
3. Tahsilat Riski: Süre uzadıkça paranın geri dönmeme riski matematiksel olarak artar.

Vade ve Maliyet İlişkisi

Tablo genel piyasa dinamiklerini yansıtır.

Valör (Bloke) Süresi: Beklemek mi, Ödemek mi?

Valör süresini uzatmak (örneğin parayı 30 gün sonra almak), bankanın fonlama maliyetini ortadan kaldırdığı için komisyon oranını ciddi oranda düşürür.

• Blokeli Çalışma: “Paramı 30 gün sonra ver, komisyonu düşür.” (Kâr marjı odaklı)
• Ertesi Gün Ödeme: “Komisyonu kes ama paramı hemen ver.” (Nakit akışı odaklı) İşletmenizin nakit ihtiyacına göre bu iki modelden birini veya hibrit bir yapıyı tercih edebilirsiniz.

İşlem Niteliği Maliyeti Nasıl Değiştirir?

Sektörünüz, ortalama sepet tutarınız ve iade oranlarınız size özel bir risk puanı oluşturur.

Temel Sebepler:

• Yüksek Riskli Sektörler: İade veya “chargeback” (ters ibraz) riski yüksekse (örn: turizm, kuyum) oranlar artabilir.
• Sepet Tutarı: Çok düşük tutarlı işlemlerde sabit maliyetler oransal olarak yüksek kalabilir.
• Kart Tipi: Yurt dışı kartlar veya ticari kartlar farklı takas maliyetlerine tabidir.

Örneğin, elektronik sektöründeki bir işletme ile giyim sektöründeki bir işletmenin katlandığı maliyetler aynı olmayabilir. İşlem hacminiz arttıkça ve finansal geçmişiniz güçlendikçe, ödeme kuruluşları nezdinde pazarlık gücünüz artar.

Vade Farkı, Komisyon, Hizmet Bedeli

Komisyon işletmenin maliyetidir; vade farkı ise bu maliyetin tüketiciye yansıtılmasıdır.

Temel Sebepler:

• Komisyon: İşletmenin bankaya ödediği tutar.
• Vade Farkı: Müşterinin taksit konforu için ödediği ek tutar.
• Yasal Sınırlar: Banka kartları ve kredi kartları kanununa göre şeffaflık esastır.

İşletmeler bazen bu maliyete katlanarak “peşin fiyatına taksit” kampanyası yaparlar, bazen de vade farkı müşteriye yansıtılır. Burada önemli olan, müşteriye ödeme anında toplam tutarın net bir şekilde gösterilmesidir.

Kaynak: 5464 sayılı Banka Kartları ve Kredi Kartları Kanunu (İlgili mevzuat genel hükümleri)

Kart Türü ve Limit Mantığı

Ticari kartların taksit sayıları ve komisyon yapıları, bireysel kartlara göre farklı mevzuatlara tabidir.

Temel Sebepler:

• Taksit Sınırı: BDDK düzenlemelerine göre bireysel kartlarda sektörel taksit sınırları (örn: elektronikte sınır) vardır.
• Ticari Esneklik: Ticari kartlarda taksit sayıları genellikle daha esnektir ancak maliyet yapısı farklılaşabilir.
• Harcama Limiti: Ticari kartlar daha yüksek limitli işlemler için kullanılır, bu da risk primini etkiler.

Taksitli satışlarınızı planlarken, müşterilerinizin portföyü (B2B mi B2C mi?) maliyetlerinizi doğrudan etkiler. Ticari kartlarla yapılan yüksek montanlı işlemlerde Param Sanal POS gibi çözümler, farklı kart programlarına özel oranlar sunarak maliyet avantajı sağlayabilir.

Kaynak: BDDK – Banka Kartları ve Kredi Kartları Hakkında Yönetmelik (Erişim: Güncel Mevzuat)

Maliyet Hesaplama Senaryosu 

Bu hesaplama tamamen eğitim amaçlı temsili bir senaryodur. Oranlar ve koşullar kurumlara, sektöre ve döneme göre değişir.

Senaryo: Bir e-ticaret sitesi 10.000 TL değerinde bir ürünü satmaktadır.

Adım Adım Mantık:

1. Taksit sayısı arttı, bankanın parayı finanse etme süresi uzadı.
2. Taksitli pos komisyon oranı %2,50’den %14’e çıktı.
3. İşletmenin cebine giren para 1.400 TL azaldı.

12 taksitli bir satış, tek çekime göre kârınızdan ciddi bir pay alabilir. Bu maliyeti yönetmek için en uygun oranları bulmak hayati önem taşır. İşletmenizin hacmine özel oranları öğrenmek için Param Sanal POS üzerinden başvuru sürecini inceleyebilirsiniz.

Sıkça Sorulan Sorular 

Vade farkını müşteriye yansıtmak yasal mı?

Genel ticaret kanunlarına ve şeffaflık ilkesine uyulduğu sürece, vade farkı uygulanabilir. 

Satıcı, ürün için bir “Nakit Fiyat” ve bir “Vadeli/Taksitli Satış Fiyatı” belirleyebilir. Eğer müşteri taksitli almayı seçerse, satıcı aradaki vade farkını toplam fiyata yansıtarak satış yapabilir. Ancak bu durumun müşteriye satış öncesinde açıkça belirtilmesi (etikette veya ödeme ekranında gösterilmesi) gerekir. Müşteri, ödeyeceği toplam tutarı bilerek işlemi onaylamalıdır.

Kaynak: 6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun – 3065 Sayılı Katma Değer Vergisi (KDV) Kanunu Madde 24/c

Vade farkı neden oluşur?

Vade farkı, aslında paranın “zaman maliyetidir”. Satıcı, taksitli satışın getirdiği banka komisyon yükünü (maliyetini) üstlenmek istemediğinde, bu farkı ürün fiyatına ekleyerek müşteriye yansıtır. Buna piyasada vade farkı denir.

Valör süresi maliyeti neden etkiler?

Valör süresi (blokeli çalışma), paranızın bankada beklemesi demektir. Banka bu parayı işletebildiği için, valör süresi uzadıkça (örneğin ertesi gün yerine 30 gün sonra ödeme almak), komisyon oranları düşer. Nakit akışı ihtiyacınıza göre valör/komisyon dengesini seçmelisiniz.

Sanal POS komisyonu gider gösterilebilir mi?

Evet, işletmeniz için yaptığınız sanal POS komisyon ödemeleri ve entegrasyon ücretleri, ticari bir giderdir. Bankadan veya ödeme kuruluşundan alacağınız komisyon faturalarını veya dekontlarını muhasebenizde gider olarak işleyerek vergiden düşebilirsiniz. 

Kaynak: GVK Madde 40/1

Taksitli işlemlerde maliyet yönetimi sadece “en düşük oranı bulmak” değildir.

1. Nakit Akışı: Parayı ne zaman alacağınıza (valör) karar verin.
2. Müşteri Profili: Taksit seçeneklerinin cironuzu ne kadar artırdığını ölçün.
3. Doğru Ortak: Şeffaf raporlama sunan bir çözüm ortağı seçin.

Düşük oran vaadi değil, sürdürülebilir ve şeffaf bir maliyet yapısı kazandırır. Satışlarınız büyürken kârınızın erimemesi için, tüm kart markalarıyla entegre ve rekabetçi oranlar sunan Param Sanal POS çözümlerini inceleyebilir, işletmenize uygun kurguyu hemen oluşturabilirsiniz.

Bu içerik finansal/hukuki danışmanlık değildir. Koşullar kurumlara ve güncel mevzuata göre değişir.