Avrupa Birliği’nin “Yeşil Mutabakat (Green Deal)” ve “Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması” hamleleri, Türk sanayicisi için artık uzak bir gelecek senaryosu değil; bugünün en acil gündem maddesidir. Özellikle ihracat odaklı çalışan KOBİ’ler ve büyük işletmeler için üretim süreçlerini “yeşil”e dönüştürmek, rekabetçiliği korumanın tek yolu haline gelmiştir.
Peki, bu dönüşümün yüksek maliyeti nasıl karşılanacak? Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından hayata geçirilen Yeşil Dönüşüm Programı, imalat sanayisinin üzerindeki bu yükü hafifletmek ve tesisleri geleceğe hazırlamak için devreye alındı.
Bu rehberde; karmaşık mevzuat dilinden arındırılmış haliyle programın detaylarını, başvuru süreçlerini, desteklenen harcama kalemlerini ve bu büyük operasyonu nasıl kârlı bir şekilde yöneteceğinizi tüm detaylarıyla bulacaksınız.
Yeşil Dönüşüm Programı Nedir?
Yeşil Dönüşüm Programı; Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından yürütülen, Türkiye’deki imalat sanayi tesislerinin kaynak verimliliğini artırmasını ve karbon ayak izini düşürmesini hedefleyen bir teşvik ve destek mekanizmasıdır.
Programın temel amacı sadece “çevreyi korumak” değildir.
Programın öne çıkan özellikleri şunlardır:
- Amaç: Türk sanayisinin uluslararası rekabetçiliğini ve ihracat potansiyelini korumak.
- Yöntem: Döngüsel ekonomi ilkelerine uyumlu, sürdürülebilir üretim modeli.
- Başvuru: Çağrı usulü olmadan, sürekli açık başvuru sistemiyle işler.
YDP’nin İşletmelere Sağladığı 3 Temel Avantaj
- Devlet Destekli Finansman: Yatırımlarınız, “Öncelikli Yatırımlar” veya “Stratejik Hamle Programı” kapsamında teşvik sistemine dahil edilir.
- “Yeşil Dönüşüm Merkezi” Unvanı: Yol haritası onaylanan ve desteklenen tesislere, proje süresince Bakanlık tarafından bu prestijli unvan verilir. Bu unvan, ihracat pazarlarında “onaylı yeşil üretici” olduğunuzun kanıtıdır.
- Operasyonel Verimlilik: Enerji ve hammadde tüketimini düşürerek birim üretim maliyetlerinizi kalıcı olarak aşağı çekersiniz.
Kimler Başvurabilir? Başvuru Kriterleri Nelerdir?
Her işletme bu programa dahil olamaz. Bakanlık, kaynakların doğru projelere aktarılması için net kriterler belirlemiştir. Başvuru yapabilmeniz için sağlamanız gereken temel şartlar şunlardır:
- Şirket Türü: Başvuru sahibi, Türkiye’de yerleşik bir sermaye şirketi olmalıdır.
- Sektör: İşletme mutlaka imalat sanayinde faaliyet göstermelidir.
- Yatırım Büyüklüğü: Programdan yararlanabilmek için öngörülen sabit yatırım tutarının en az 12 Milyon TL olması zorunludur.
Yatırım Tutarına Göre Destek Kategoriniz
Yatırımınızın büyüklüğü, hangi teşvik sisteminden yararlanacağını belirler:
- 12 Milyon TL – 50 Milyon TL Arası: Bu projeler “Öncelikli Yatırımlar Teşvik Sistemi” kapsamında desteklenir.
- 50 Milyon TL ve Üzeri: Bu büyüklükteki projeler “Stratejik Hamle Programı” kapsamında çok daha kapsamlı desteklerden faydalanır.
Kritik Uyarı (GES/RES Yatırımları Hakkında): Fabrikanızın çatısına Güneş Enerjisi Santrali (GES) veya Rüzgâr Enerjisi Santrali (RES) kurmak isteyebilirsiniz. Bu yatırımlar proje bütünlüğü için kapsama dahil edilebilir. ANCAK, 12 Milyon TL’lik asgari yatırım tutarı hesaplanırken bu enerji üretim tesislerinin maliyeti dikkate alınmaz . Yani ana dönüşüm yatırımınızın (makine, teçhizat, teknoloji vb.) tek başına en az 12 Milyon TL olması gerekir.
Hangi Harcamalar Desteklenir? (Kapsamlı Liste)
Yeşil Dönüşüm Programı, sadece makine alımını değil, bir tesisin zihniyet ve süreç değişimini de finanse eder. Desteklenen harcama kalemleri şunlardır:
- Makine ve Teçhizat: Enerji ve su verimliliği sağlayan, atık azaltan yeni nesil üretim makineler.
- Teknoloji ve Yazılım:
- Sera gazı salımını izleyen sensör teknolojileri.
- Proses optimizasyonu sağlayan yapay zekâ ve makine öğrenmesi yazılımları.
- Uzaktan algılama ve dijital izleme sistemleri.
- İnşaat ve Bina Harcamaları: Yeşil dönüşümün gerektirdiği yapısal değişiklikler için yapılan harcamalar.
- Hizmet Alımları: Ölçüm, doğrulama, belgelendirme, etüt, test ve danışmanlık hizmetleri.
- Arazi-Arsa Alımı: Proje hedeflerini gerçekleştirmeye yönelik arazi edinimleri.
Örnek Uygulama Alanları
Bakanlık rehberine göre projeniz şunları içerebilir: Atık ısıdan enerji geri kazanımı, arıtılmış atıksuların yeniden kullanımı, biyobozunur ambalaj kullanımı veya üretimde fosil yakıt kullanımının azaltılması.
Adım Adım Başvuru ve “Yol Haritası” Hazırlama Süreci
Başvurular yesildonusum.sanayi.gov.tr adresindeki Program Portali üzerinden çevrimiçi olarak yapılır. Elden belge teslimi yoktur. Başarılı bir başvuru için izlemeniz gereken 5 adımlı stratejik yol haritası şudur:
1. Mevcut Durum Ölçümü
Öncelikle tesisinizin “Bugün nerede?” sorusuna bilimsel yanıt vermelisiniz. Enerji tüketimi, su ayak izi, atık miktarı gibi veriler geçerli bilimsel tekniklerle ölçülmeli veya ölçtürülmelidir.
2. Hedef Belirleme
Projenizin kabul edilmesi için, birim üretim başına somut ve ölçülebilir iyileştirme hedefleri koymalısınız. Aşağıdaki göstergelerden en az birinde iyileştirme taahhüt edilmelidir:
- Enerji tüketimi
- Sera gazı emisyon miktarı
- Karbon ayak izi
- Su ayak izi
- Hammadde tüketimi
- Atık miktarı veya atıksu kirlilik yükü
3. Yol Haritası Raporunun Yazılması
Bu rapor, başvurunun kalbidir. İşletmenizin yeşil dönüşüme yönelik en az 5 yıllık orta ve uzun vadeli planlamalarını içermelidir. Mevcut durum, problemler, çözüm yaklaşımları ve hedefler bu raporda detaylandırılır. Yol Haritası Raporu yüklenmeyen başvurular değerlendirmeye alınmaz.
4. Başvuru ve Yetkilendirme
Başvuru, firma adına yetkilendirilmiş (E-TUYS sisteminde kaydı olan) bir gerçek kişi (Proje Yetkilisi) tarafından KEP adresi üzerinden yapılır.
5. Uygulama ve Başarı Kriteri
Proje tamamlandığında, taahhüt ettiğiniz hedeflerin (örneğin su tüketimini %20 azaltmak gibi) en az %75 oranında gerçekleşmiş olması gerekir. Hedeflere ulaşamayan tesislerin “Yeşil Dönüşüm Merkezi” unvanı iptal edilir.
Dönüşümün “Finansal Sürdürülebilirliği”
Yeşil dönüşüm teknik bir mühendislik süreci olduğu kadar, ciddi bir finansal yönetim sürecidir. 12 Milyon TL ve üzeri bir bütçeyi yönetirken; yüzlerce tedarikçi ödemesi, personel saha harcamaları ve danışmanlık giderleri işletmenin nakit akışını zorlayabilir.
Param Business, bu dönüşüm sürecinde KOBİ’lerin “Finansal Sürdürülebilirlik” ortağı olarak devreye girer:
1. Harcama Yönetimi ve Şeffaflık
Devlet teşviklerinden yararlanırken harcamaların belgelendirilmesi ve izlenebilirliği kritiktir.
- Proje Bazlı Kartlar: Yeşil dönüşüm projeniz için özel Param Business Kartlar oluşturabilirsiniz. Satın alma müdürünüze veya proje liderinize vereceğiniz bu kartların limitlerini siz belirlersiniz.
- Anlık Raporlama: “Hangi tedarikçiye ne kadar ödendi?”, “Danışmanlık bütçesi aşıldı mı?” gibi soruların cevabını ay sonunu beklemeden, yönetim panelinden anlık görürsünüz.
2. Maliyet Avantajı (Cashback)
Dönüşüm maliyetlidir, ancak harcarken kazanmak mümkündür.
- Nakit İade: Proje kapsamındaki teçhizat alımları, yazılım lisanslamaları veya kurumsal hizmet harcamalarınızda Param Business Kart kullanarak, sektörel anlaşmalar çerçevesinde nakit iade (cashback) avantajlarından yararlanırsınız. Büyük bütçeli projelerde %1’lik bir geri dönüş bile işletme bütçesine ciddi katkı sağlar.
3. Tedarikçiler için Fırsat
Bu program sadece fabrikalar için değil, o fabrikalara yeşil teknoloji satan tedarikçiler (makine üreticileri, yazılım firmaları, yalıtımcılar) için de büyük bir pazar yaratmaktadır.
Eğer siz bu dönüşüme ürün sağlayan bir tedarikçiyseniz;
- ParamPOS ile müşterilerinizden (yatırımcı firmalardan) tüm banka kartlarıyla, online ve güvenli ödeme alabilirsiniz.
- Ertesi Gün Tahsilat özelliği sayesinde, satış bedelini beklemeden kasanıza koyar, yeni siparişler için hammadde tedarikinizi hızlandırırsınız.
Param Business ile harcamayı disipline edin.
Param Business Kart, kurumsal harcamaları optimize etmeye odaklanır. Param Kurumsal Şirketiniz için sanal veya fiziksel kart seçenekleri sunar.
ParamPOS ile tahsilatı hızlandırın.
ParamPOS, tüm banka ve kredi kartlarından online ödeme almanızı sağlar. Tahsilatlar, ertesi iş günü (Param Business Kart ile) hesabınıza aktarılır. Başvuru sonrası, şartlara uyum halinde 24 saat içinde kullanmaya başlarsınız.
Yasal Bilgilendirme: Bu içerik, T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından yayımlanan “Yeşil Dönüşüm Programı Bilgilendirme Rehberi” esas alınarak hazırlanmıştır. Uygulama detayları ve süreler için ilgili Tebliğ ve resmî duyurular takip edilmelidir.